Atalay Girgin Cumhuriyet için yazdı: ‘Öğretmen ve Eğitim Sendikalarına Ne Oldu?’
Seher Alp
9 min read
Atalay Girgin, “Öğretmen ve Eğitim Sendikalarına Ne Oldu?” başlıklı yazısında sendikalaşma tarihiyle siyaset ve öğretmenlerin bağına dikkat çekti. Girgin, eğitimde üç temel fonksiyon olduğunu, birincisi ve öteki iki fonksiyonu kuşatanın ise siyasal-ideolojik fonksiyon olduğunu belirterek, sendikaların holdingleştiğini ve öğretmenlerin ise “geçinemiyoruz” dediğini aktardı.
Atalay Girgin’in kelam konusu yazısı şöyle:
“Günümüz ‘eğitim’ ve ‘öğretmen’ sendikalarının kuruluş sürecinden bu yana geçen yakın geçmişini dikkate almak bile üzeri örtülen bir dizi gerçekliği, yadsınan hakikatleri, ısrarla söylenen ve sürdürülen palavraları gözler önüne serer.
Bunlardan biri, eğitim, siyaset ve öğretmenler ilgisidir. Bir başkası ise şu an var olan ‘sendika’ların ve ‘üye’lerinin, başlangıçtaki sendikalar ve üyelerle (bireyler olarak tıpkı şahıslar olmamalarından kelam etmiyorum) nitelik, hassaslık, örgütlenme ve toplumsal sorumluluk şuuru; öğretmen özerkliğinin pahasını bilme ve gereğini yapma seviyesi, vb açılardan birebir olmadıklarıdır.
Malumdur ki her şey değişiyor. Değişen her şeyle birlikte, şeylerin hakikati de değişiyor. Bu değişim ve değişen her şeye eğitim, ‘öğretmen’ ve bu alanda kurulup varlığını devam ettiren sendikalar da dâhildir.
BUGÜNÜ ANLAMAK İÇİN BİRAZ TARİH
Bugün, bir yandan “ÖMK ve Meslek Basamakları Sınavı”yla cebelleşen; öteki yandan “GEÇİNEMİYORUZ” diyerek, sesini ‘sendika’cı(k)lara ve malum yetkili/yetkisiz iktidar cenahına duyurmaya çalışan; bunları yaparken de eğitimin, öğretmenlerin ve meselelerinin siyasetle ilgili olmadığı yanılsamasını yaşayan ve söyleyen memur ‘öğretmen’ kitlesinin hali pür melalini de anlamak için, yakın geçmişi kısaca anımsamak ve anımsatmak gerek.
Bunun için de çok gerilere uzanmadan, 1980 sonrası yıllardan başlamak kâfi. Zira bugünün ismi anılan öğretmen ve eğitim sendikalarının, en eskisinin bile kuruluş ya da inşa süreci 1980’li yılların ikinci yarısından başlar. Kuruluşları ise 1990 yılına…
Bu sürecin birinci adımını ise TÖS ve TÖB-DER geleneğini sürdüren öğretmenler atar. Tarih 1986’dır1. Evvel “ABECE Dergisi” çıkarılır. “ABECE Dergisi”nin çıkarılması, dağıtılması süreciyle başlayan ve örülen ilgilerin, iki yıl içinde olgunlaşan faaliyetlerin akabinde 1988 yılında Eğit-Der kurulur. Memur statüsü taşıyan öğretmenlerin dernek üyesi olmasının önündeki mani ise “Fahri üyelik”le aşılır.
Eğit-Der, kuruluşunun daha birinci yılını tamamlarken “Sendikal Haklar Kurultayı”nı düzenler Ankara’da. Yıl 1989’dur. Amaç sendikalaşmaktır. Bu gaye doğrultusunda 15 Şubat 1990’da Eğit-Der Genel Merkezi bir genelge yayınlayarak, tüm şubelerde “Sendikal Haklar Komisyonu” kurulmasını ister ve bu komiteler kurulur. Ve çalışmalar başlar. Yerelde ve ülke genelinde toplantılar yapılır.
BİRBİRİ ARKASINA İKİ SENDİKA YA ÖBÜRLERİ…?
Ancak süreç daha gereğince olgunlaşmadan, bu çalışmalarda yer alan bir kesim “el çabukluğu marifet” anlayışıyla “Eğitim-İş”in kuruluşunu ilan eder! Böylelikle ‘devlet’in malum mahfillerinin de kurulmasında yasal sakınca görmediği “Eğitim-İş”, 12 Eylül sonrasında kurulan ‘ilk sendika’ olur.
Birilerinin, öbür birilerince sürecin gereğince olgunlaşmasını bile beklemeden “Eğitim-İş” ismi altında davranmaya yönlendirilmesi, hatta teşvik edilmesi ve bir manada “Eğit-Der’den Eğit-Sen’e” olarak isimlendirilen örgütlenme sürecinin baltalanmasını, geriye kalanların da hızlanmasını beraberinde getirir.
Ardı arkasına yapılan geniş iştirakli toplantılar sonucunda sendikanın kurulmasına karar verilir. Ve ‘erken doğum’ gerçekleşir. 13 Kasım 1990’da İstanbul Valiliğine kuruluş evrakları teslim edilir. 1980 sonrasının eğitim alanında kurulan “ikinci sendikası” Eğit-Sen olarak tarihe geçer. Elbette, gelişmeleri yakından izleyen ‘devlet’in malum mahfilleri de harekete…
Eğit-Sen’in kuruluş dilekçesinin verildiği 13 Kasım 1990 tarihinde sendikanın genel lideri ve genel sekreteri çabucak gözaltına alınır. Valilik, 14 Kasım 1990’da kuruluş evraklarını kabul etmediğini bildirerek, geri vermeye çalışır. Kısacası “Eğit-Sen” ve onu kuranlar, yasal hakları bile hiçe sayılarak daha baştan “öteki” kılınır ‘devlet’in malum mahfilleri tarafından… Onlar ‘devlet’in icazetlileri ortasında değildir.
Bir yanda bunlar olurken, birileri bedel öderken, bir biçimde icazet bekleyen, ‘devlet’ mahfilleri ve siyasi iktidarlarla işbirliğini düstur edinen başkaları ise seyretmekle yetinirler. Ve bağlı oldukları siyasal odaklardan, malum çevrelerden ve birilerinden işaret gelmesini beklerler. Çok geçmeden de beklenen işaret gelir.
Elbette süreci gözleyen, öğretmenleri ve onların örgütlenmesini siyasal ve ideolojik olarak kontrol ve denetim altında tutmak isteyenler oburlarının de kurulmasının yolunu açarlar. Ve 1992 yılında iki sendika daha kurulur eğitim alanında. Bunlardan birincisi “üçüncü sendika” sıfatını kazanan Eğitim Bir Sen’dir. Başkası ise bundan dört ay sonra sahne alan Türk Eğitim Sen olur.
1995 yılında da Eğitim-İş ile Eğit-Sen’in birleşmesi sağlanarak Eğitim Sen kurulur. Birleşme kararına uymayıp dışarıda kalanlar ve daha sonraki yıllarda Eğitim Sen’den ayrılanlar ise 2005 yılında Eğitim-İş’in kuruluşunu gerçekleştirirler yine…
ÖĞRETMEN SENDİKACILIĞINDA ÜÇ SİYASAL – İDEOLOJİK DAMAR
Eğitim ve öğretmen sendikacılığında üç ana siyasal ve ideolojik damar vardır. Bunlardan birincisi hem eğitim hem de toplumsal alanda hak ve kazanımları önceleyen, sisteme muhalif devrimci-demokrat öğretmenlerdir ki geçmişte Eğit-Sen, günümüzde ise Eğitim Sen çatısında toplanmışlardır.
İkincisi düzenle ve siyasi iktidarla işbirliğini önceleyen milliyetçilik ekseninde ve şu ya da bu biçimde MHP’yle entegre ve onun güdümünde olan Türk Eğitim Sen; üçüncüsü de tertip ve siyasal iktidarla işbirliğinde başkasıyla yarışan Siyasal İslamcılık ve muhafazakarlıkla hemhal olan Eğitim Bir Sen’dir.
Eğitim alanında öğretmenlere yönelik olarak kurulan ve bunların dışında kalan tüm öteki sendikalar bu üçünün farklı seviyelerdeki türevlerinden ibarettir. Ve hepsi de siyasal ve ideolojik olmadığını, hatta asla siyaset yapmadıklarını, apolitik olduklarını söylerken bile siyaset yapmaktadırlar.
Ama her körün bir badem gözlü alıcısı bulunur misali, öğretmenler topluluğunda bunların da alıcısı vardı.
Nasıl olsa aidatlar da kendi ceplerinden çıkmamakta her birini ‘patron’ ya da patron olarak ‘devlet’ ödemektedir. ‘Patron’un ödediği aidatla ‘üye’ olmanın, ‘patron’dan gelen paralarla kasaları doldurup ‘sendika’cılık yapmanın ismine ne demeli ki… “El şeyiyle gerdeğe girmek” kelamı bile az gelir bunu söz etmeye… İşte eğitim ve öğretmen sendikacılığının geldiği nokta… Küçük ‘sendika’cı(k)lar kendi kümeslerinde oynaşırken, beslenip semirtilenler ise ‘patron’un ayaklarının dibinde… İnanırsanız hiçbiri siyaset yapmıyor!
ÖĞRETMENLER İDEOLOJİ AKTARICISIDIR
Eğitim alanında faaliyet gösteren sendikaların siyasal ve ideolojik bir nitelik taşıması, eşyanın tabiatına hastır. Zira eğitimin üç temel fonksiyonundan birincisi ve başka iki fonksiyonu kuşatanı siyasal-ideolojik fonksiyondur.
Bu siyasal ve ideolojik fonksiyonun gereklerini yapan, buna ait transferleri öğrenciler nezdinde gerçekleştirenler ve onları fikir, telaffuz ve davranış seviyesinde siyasal-ideolojik fonksiyona uygun olarak biçimlendirenler ise öğretmenlerdir. Yani öğretmenler, birçoğu bunu bilmiyor, birçoğu bilip de palavra söylüyor olsa da eğitimin siyasal ideolojik fonksiyonu doğrultusunda davranmak üzere işe koşulan birer siyasal-ideolojik ‘aparat’tır.
Bir diğer deyişle, günümüzde öğretmen “düzenin duvarındaki tuğla” ya da eski Roma’nın “Pedagog”udur. Eski Roma’da “Pedagog”, “çocuk bakıcılığı yapan eğitimli köle”lere verilen bir sıfattır. Kapitalist sömürü nizamının öğretmeni de nizam ve o tertibin efendileri için “köle yetiştiren eğitimli KÖLE”lerdir.
Ancak öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu, hem yaşadıkları şuur yanılsaması, hem de öğrencilerden evvel kendileri “siyasal ve ideolojik körlük”le malul kılınıp birer “ideolojik esir”e dönüştürüldükleri ve “gönüllü kulluk”la taçlandırıldıkları için, eğitimde siyaset olmadığını ve olmayacağını; kendilerinin ve meselelerinin siyaset dışı/siyaset üstü olduklarını söylerler. Gerçeğe karşıt bu inanış ve telaffuz yetmezmiş üzere bir de üyesi oldukları sendikanın siyaset yapmadığı, rakip gördükleri başkalarının ise siyaset yaptığını söz ederler.
Lakin tüm bu yanılsamalara, hatta palavralara karşın gerçeğin ve gerçekliğin kararı galebe çalar ve bir turnusol kâğıdı misali olanı gözler önüne serer. Elbette görüp anlamak isteyenler için…
ÜYELER ‘ÜYE’CİĞE SENDİKALAR ‘SENDİKA’CIĞA…
Eğitim alanında örgütlenen ve örgütlenme argümanında bulunan tüm sendikaların kaydettikleri her ‘üye’nin aidatını ‘patron’ ya da patron olarak ‘devlet’, yani siyasal iktidar öder.
Kendilerine atfettikleri sıfat ve bedel ne olursa olsun; hangi eleştirel ya da muhalif söylemi kullanırlarsa kullansınlar; tüm sendikaları birer ’sendika’cığa ve bir form doldurtup üye diye kaydettikleri öğretmenleri de ‘üye’ciğe dönüştüren bu sistem 2005 yılında kurulmuştur.
Yukarıda “devlet mahfilleri ve siyasal iktidarla işbirliği”nden kelam ettiğimiz “Türk Eğitim Sen” ve onun üst örgütü “Kamu-Sen”, 2005 yılında oturduğu ve ismine “toplu görüşme/toplu sözleşme” denilen alışveriş masasında, yalnızca “5 TL” karşılığında bu sistemin kurulmasına imza atmıştır. Yani, “5 TL” karşılığında, eğitim alanında ‘sendika’cıklar ve ‘üye’cikler sürecini başlatmış, tümünü ‘patron’a bağlamıştır2.
KESK VE EĞİTİM SEN’İ ENGELLEMEK UĞRUNA…
Bunu da kamuda örgütlenen, hem gayreti hem de telaffuzlarıyla genelde kamu çalışanlarının özelde ise öğretmenlerin dikkatini çeken KESK ve Eğitim Sen’in yolunu kesebilmek için yapmıştır. Elbette siyasal iktidarla yaptığı bu işbirlikçiliğinin mükafatını almış ve hala almaktadır. Kasaları dolup taşmış, yöneticileri neredeyse birer HOLDİNG CEO’suna dönüşmüş ve maaşlarını bile açıklayamaz hale gelmişlerdir.
Ancak “Kamu Sen” ve “Türk Eğitim Sen”in açtığı bu yoldan, siyasal iktidarın öz evladı olan bir diğer ‘sendika’cık ilerlemeye başlar. Ve siyasal iktidarın rüzgârını ve fiili takviyesini de alan “Memur Sen” ve “Eğitim Bir Sen” kısa bir vakit sonra hem ‘üye’cik sayısında “5 TL”ye kendisine yolu açan bu işbirlikçileri geride bırakır hem de onlardan boşalan koltuklara yerleşir.
Elbette yetkili ‘sendika’cık olarak ismine “toplu görüşme/toplu sözleşme” denilen “al gülüm ver gülüm” hesabı naz yapma masasına da oturur. Ve o günden bu yana ‘patron’ işbirlikçiliğinde “Kamu Sen” ve “Türk Eğitim Sen”den aşağı kalmadığını ve kalmayacağını tekraren stantlar ve hala da sergilemeye devam etmektedir.
Ve onlar da ‘patron’un önünde ya da arkasında vecd içinde secde etme ve işbirliği yarışında birinciliğe ulaşmanın mükafatını ziyadesiyle almışlar ve hala almaktadırlar. Tıpkı “Türk Eğitim Sen” üzere “Eğitim Bir Sen” de neredeyse bir HOLDİNGe dönüşmüş ve yöneticileri bir CEO misali maaşlarını bile açıklayamayacak hale gelmişlerdir.
Peki; ya bu ‘sendika’cıkların ‘üye’cikleri? Yani öğretmenler…? Ne yazık ki onları sormayın artık! Zira onlar, etik bir yana ahlaki pahaları bile gözetmeden, bir rüzgârgülü misali peşlerine düştükleri ‘sendika’cıklar HOLDİNGe, yöneticileri birer CEO’ya dönüşmüşken; toplumsal medya üzerinden “GEÇİNEMİYORUZ” demekle meşguldür. Birçoğu hala bu ‘sendika’cıklardan istifa bile edemeyecek kadar acziyet içinde birebir kelamı yinelemektedir: GEÇİNEMİYORUZ! GEÇİNEMİYORUZ!
